Czym jest Akt o usługach cyfrowych i jak wpłynie on na działalność platform internetowych? 

20 stycznia 2022 r. Parlament Europejski przyjął Akt o usługach cyfrowych (Digital Services Act). Rozporządzenie ma na celu zapewnić bezpieczeństwo użytkowników w sieci, zwalczać nielegalne treści i zwiększyć odpowiedzialność platform. Co zmieni Akt o usługach cyfrowych i do kiedy należy osiągnąć zgodność? 

Przedmiot regulacji Aktu o usługach cyfrowych  

Szeroko pojęte usługi cyfrowe stale zyskują coraz bardziej znaczącą rolę w obrocie gospodarczym. Dokonywanie zakupów online, korzystanie ze stron internetowych, mediów społecznościowych, usług chmurowych i streamingu stało się zwyczajnym elementem życia przeciętnego obywatela. Z uwagi na ogromny potencjał komercyjny usług cyfrowych, wraz ze wzrostem ich znaczenia, pojawiają się realne zagrożenia jak monopol największych rynkowych graczy i naruszanie praw osób fizycznych – użytkowników serwisów internetowych. Celem ustawodawcy unijnego jest zaadresowanie tego rodzaju zagrożeń poprzez wprowadzenie bardziej szczegółowych, dostosowanych do dzisiejszych praktyk rynkowych regulacji w mających na celu:  

• ochronę uczciwej konkurencji i przeciwdziałanie dominacji rynku przez największe podmioty na rynku 
• ochronę praw użytkowników przez zaostrzenie odpowiedzialności prawnej platform w zakresie nielegalnych i szkodliwych treści i przeciwdziałanie fake newsom, mowie nienawiści i nękaniu w przestrzeni cyfrowej  
• zapewnienie przejrzystości zasad funkcjonowania platform w zakresie algorytmów, moderacji i kontroli nad treściami i sposobu targetowania reklam. 

Akt o usługach cyfrowych w formie rozporządzenia ma zmodernizować zasady funkcjonowania przedsiębiorców i osób fizycznych w przestrzeni internetowej dotychczas wyłożone w przyjętej przeszło 20 lat temu Dyrektywie 2000/31/WE Parlamentu Europejskiego i Rady o handlu elektronicznym, której rozwiązania niewystarczająco odpowiadają na aktualnie występujące problemy.  

Ustawodawcy oczekują, że nowa regulacja zwiększając ochronę praw osób fizycznych zapewni także równe szanse na rynku i umożliwi wejście na rynek dostawcom małych platform internetowych. 

 

Jakie zmiany wprowadza Akt o usługach cyfrowych? 

Akt o usługach cyfrowych wprowadza znaczne zmiany w dotychczasowym sposobie funkcjonowania przestrzeni cyfrowej w następujących zakresach:  

• Targetowanie reklam dostarczanych użytkownikom  

Regulacja zabrania wykorzystywania danych osobowych należących do osób niepełnoletnich oraz szczególnych kategorii danych osobowych (zgodnie z definicją RODO – np. dane dotyczące zdrowia, orientacji seksualnej, czy przekonań politycznych) w celach reklamowych.  

Od dostawców platform wymagane będzie również zapewnienie większej przejrzystości i możliwości udzielenia świadomego wyboru przez odbiorców usług cyfrowych w zakresie dostarczanych reklam, przez udzielenie im informacji o tym, jak ich dane będą monetyzowane. Odmowa zgody nie może być dla odbiorcy trudniejsza ani bardziej czasochłonna niż wyrażenie zgody i nie może skutkować ograniczeniem dostępu użytkownika do platformy.  

Dodatkowo, „bardzo duże platformy internetowe”, tj. platformy które świadczą usługi na rzecz średniej liczby aktywnych odbiorców usługi w Unii miesięcznie wynoszącej co najmniej 45 mln osób, zgodnie z art. 25 ust. 1 Rozporządzenia, zobowiązane będą do zapewnienia użytkownikom co najmniej jednego system rekomendacji reklam, który nie jest oparty na profilowaniu. 

• Zakaz stosowania nieuczciwych praktyk typu „dark patterns” 

Dark patterns to określenie odnoszące się do nieetycznych metod i praktyk polegających na zachęcaniu lub wręcz nie pozostawianiu użytkownikowi innej opcji niż wykonanie określonej czynności – przykładem może być newsletter niezawierający opcji wycofania subskrypcji, niejasno sformułowane komunikaty wprowadzające użytkownika w błąd, czy wielokrotnie proszenie użytkownika o zgodę.  

Na podstawie Rozporządzenia niedozwolone jest stosowanie praktyk, które nakłaniają użytkownika do użytkownika do zmiany ustawienia lub konfiguracji, utrudniają anulowanie usługi czy zmierzają do uzyskania zgody użytkownika także w przypadku, gdy ten wyraził już sprzeciw w sposób wyraźny lub za pomocą zautomatyzowanych środków (np. ustawienia przeglądarki). W tym zakresie możemy spodziewać się dodatkowych wytycznych w celu określenia praktyk, które mogą być uznane za dark patterns. 

• Proces rozpatrywania reklamacji 

Regulacja nakłada na dostawców platform obowiązek zapewnienia procesu rozpatrywania skarg uwzględniającego kontakt z działem obsługi użytkowników, w przeciwieństwie do występujących obecnie sytuacji podejmowania arbitralnych decyzji o usuwaniu treści i banowaniu użytkowników w sposób automatyczny przez algorytmy i ograniczonej możliwości skutecznego kwestionowania takich decyzji przez użytkowników oraz przewiduje obowiązek zapewnienia użytkownikom możliwości uzyskania szczegółowych wyjaśnień i motywów podjętej decyzji.  

• Obowiązki sprawozdawcze 

W związku z nowymi wymogami dotyczącymi procesu rozpatrywania reklamacji pojawiają się także obowiązki sprawozdawcze – dostawcy platform internetowych zobowiązani będą do publikacji, co najmniej raz w roku (a bardzo duże platformy internetowe – dwa razy do roku), szczegółowych sprawozdań dotyczących wszelkiego moderowania treści, które przeprowadzili w danym okresie i zawierających informacje o ilości reklamacji, zgłoszeń i skarg użytkowników. 

• Obowiązek oceny skutków wprowadzania nowych rozwiązań 

Bardzo duże platformy internetowe przed wprowadzeniem jakiejkolwiek nowej usługi będą musiały przeprowadzić ocenę, która będzie odpowiadać na pytanie, w jaki sposób nowa usługa lub algorytm platformy może rozpowszechniać treści szkodliwe dla dzieci, godności ludzkiej, prywatności, wolności mediów i dyskursu publicznego.  

Kogo dotyczą regulacje Aktu o usługach cyfrowych? 

Rozporządzenie ma zastosowanie do dostawców usług cyfrowych oferujących m.in.: 

• usługi polegające na przesyłaniu w sieci informacji dostarczonych przez odbiorcę usługi lub na zapewnieniu dostępu do sieci; 
• usługi polegające na transmisji informacji w sieci, dostarczonych przez odbiorcę usługi, oparte na automatycznym, pośrednim i tymczasowym przechowywaniu tych informacji, wyłącznie w celu zwiększenia skuteczności dalszego przekazywania informacji do innych odbiorców na ich wniosek; 
• usługi polegające na przechowywaniu informacji dostarczonych przez odbiorcę usługi i na jego wniosek. 

W praktyce swoim przedmiotem rozporządzenie dotyczy szerokiej kategorii usług online, obejmując portale społecznościowe, platformy udostępniania treści, platformy e-commerce, sklepy z aplikacjami, a także serwisy świadczące usługi z zakresu turystyki, niezależnie od ich siedziby lub miejsca zamieszkania. 

W celu minimalizacji ryzyk naruszeń praw jednostek oraz uczciwej konkurencji, Akt o usługach cyfrowych dla bardzo dużych platform internetowych przewiduje dodatkowe obowiązki, postanowieniami DSA mają m.in. obowiązek identyfikować, analizować i oceniać te ryzyka. „Asymetryczne” zdefiniowanie obowiązków podmiotów Rozporządzenia ma na celu stymulację małych i średnich firm i wspieranie ich konkurencyjności, przy jednoczesnym ograniczeniu ryzyk i szkód, jakie niesie ze sobą monopol największych podmiotów. 

 

Konsekwencje niezgodności 

•  Bardzo duże platformy internetowe za niezgodność mogą ponieść karę grzywny w wysokości do 6% obrotu rocznego 
• Pozostałe platformy w przypadku stwierdzenia niezgodności zobowiązane będą przez sąd lub organ administracyjny do przerwania naruszenia, bez rygoru kary finansowej 

Akt o usługach cyfrowych przewiduje nadzór, dochodzenie, egzekwowanie i monitorowanie wykonywania obowiązków z ograniczeniem do Bardzo Dużych Platform Internetowych. W przypadku naruszenia obowiązków Rozporządzenia przez taki podmiot Komisja dysponować będzie uprawnieniami nakazywania takim platformom udostępnienia odpowiednich informacji i składania wyjaśnień w przedmiocie baz danych i algorytmów, a także do nakładania grzywny w wysokości do 6% obrotu rocznego danego podmiotu. 

Co do pozostałych dostawców platform internetowych, także zobowiązanych do spełniania określonych w Rozporządzeniu wymogów, zobowiązane są one do wykonywania decyzji i orzeczeń nakazujących przerwanie lub zapobieganie naruszeniom przepisów Rozporządzenia, wydawanych przez sądy lub Koordynatora ds. usług cyfrowych (organ administracyjny do którego powołania zobowiązane jest każde państwo członkowskie UE). Rozporządzenie nie przewiduje jednak kar finansowych dla podmiotów niezaliczających się do kategorii Bardzo Dużych Platform Internetowych. 

 Kiedy Rozporządzenie wejdzie w życie? 

Na dzisiejszy dzień nie jesteśmy w stanie ustalić dokładnej daty wejścia Rozporządzenia w życie – wiemy jedynie że nastąpi to po upływie trzymiesięcznego terminu od dnia opublikowania go w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej, zaś od tego momentu będzie ono mieć bezpośrednie zastosowanie w każdym z krajów członkowskich UE.